Bir arzunun sorağında

     Onu çoxdandır ki, qiyabi olaraq yaxşı müəllim kimi tanıyıram. Haqqında çalışdığı, Şirvan şəhər 9 nömrəli tam orta məktəbin müəllimlərindən çox eşitmişəm. Həmişə də çalışqan, mütaliəni sevən, metodiki hazırlığını daim təkmilləşdirməyə can atan müəllim kimi xarakterizə olunub Kəmalə Əliyeva. Amma şəxsi tanışlığım yox idi. Bir də onu bilirdim ki, Kəmalə Əliyeva ömrünün 40 ilə yaxın bir dövrünü Şirvan şəhərindəki 9 nömrəli tam orta məktəbə rəhbərlik etmiş, Şirvan ictimaiyyətinin dərin hörmətini qazanmış, iki il əvvəl dünyasını dəyişmiş Xavər Sayılovanın gəlinidir. Şübhə yoxdur ki, Kəmalənin bir müəllim kimi formalaşması məhz Xavər xanımın adı ilə bağlıdır.

Onunla ilk tanışlığımız məktəbdə keçirdiyi açıq dərsə təsadüf etdi.

Kəmalə Əliyeva dördüncülərlə “Azərbaycan dili” dərsində maraqlı bir dərs qurmuşdu. Bu dərsdə diqqətimi cəlb edən çox məqamlar oldu. Onların hər biri haqqında yeri gəldikcə bəhs edəcəm. Amma hiss etdiyim ən mühüm məqam Kəmalə müəllimin şagirdlərinə ötən 4 il ərzində qəlbən bağlana bilməsi və bu bağlılığın təlim prosesində özünü biruzə verməsi oldu. Qarşılıqlı anlaşma şəraitində qurulan dərs sinifdə o qədər səmimi mühit yaratmışdı ki, hər kəs bir-birini necə deyərlər “işarədən anlayırdı.” Əsl müəllim şagirdini baxışlarından duyan,

onun arzu və istəklərini, hiss və həyacanını anlayan müəllimdir. Müəllim şagirdini qəlbən anlaya, duya bilirsə, onun istəklərinə də cavab verə bilir.

İştirak etdiyim “Azərbaycan dili” dərsinin həmin gün üçün mövzusu Koroğlu - bir az da dəqiqləşdirsək, “Söz dəyirmandakıdır” idi. Əslində bu mövzunun imkanları çox genişdir. Şübhəsiz ki, imkanlar nə qədər geniş olsa da, müəllimin onlardan dərs prosesində istifadə etməsi öz bacarığından asılıdır. Necə ki, Kəmalə müəllim bu imkanlardan maksimum yararlana bildi. Əslində o, Koroğlunun yaşadığı dövrü, həmin dövrün sosial-mənəvi, etik problemlərini uşaqların anlaya biləcəyi tərzdə sinif otağına gətirməklə, müasir dövrlə əlaqələndirməklə, şagirdlərinin gözləri qarşısında sanki nəhəng bir canlı portret yaratmışdı. Bütün mövzu həmin portretin üzərinə həkk olunmuşdu. Hamı oradan özünə lazım olanı götürürdü. Mənə elə gəlirdi ki, Kəmalə müəllim gözləyir ki, dərsin sonuna bu portretin üzərində heç nə qalmayacaq. Çünki o, ora artıq heç nə qoymamışdı. Hər şey ölçülü-biçili idi. Uşaqlar qruplarla işləyən zaman “Koroğlu” üverturasını səsləndirməklə müəllim yalnız musiqiyə inteqrasiya etmədi. Əslində bu inteqrasiya zamanlararası, məkanlararası, təfəkkür inteqrasiyası idi. Üzeyir Hacıbəyov musiqisinin yaratdığı emosional mühit şagirdlərin hər birini elə emosional fəaliyyətə ruhlandırırdı. Musiqi təfəkkürlərə aydınlıq, düşüncələrə güc verirdi. Kəmalə Əliyeva məni də bir dinləyici kimi dərsin sehrinə salmışdı. Xəyalən məni uşaqlıq çağlarıma aparmışdı.

Müəllim şagirdlərinin beyninə həkk edirdi ki, insanın mənəvi sağlamlığı, ruhi saflığı onun bir şəxsiyyət kimi ən mühüm keyfiyyətidir. İnsan həyatda inamla yaşamalıdır, amma elə məqamlar var ki, inanmaq üçün gərək qarşındakını yoxlayasan. Onu sınaqdan keçirəsən. Həyatda qarşımıza elə insanlar çıxa bilər ki, məqsədləri bizi aldatmaq olar. Necə ki, Koroğlu kimi bir qəhrəmanı da aldatdılar. Amma o, özünün də dediyi kimi, Koroğlu olduğu üçün düşmənlərinə qalib gəlib  səhvini düzəltdi. Hər kəs gərək ki, həyatda mübariz olsun, məqsədindən dönməsin, arzusu uğrunda sona qədər mübarizə aparsın.

Müəllimlərinin bu tövsiyyələri və “Koroğlu” üvertürasının mənəvi təsiri altında tapşırıqları cavablandıran “Koroğlu”, “Cavanşir”, “Babək”, “Qacaq Nəbi” qruplarının hər biri kifayət qədər fəal idi. Sanki hərə bir lider idi. “Koroğlu” mövzusunun fonunda bu, daha da təsirli görünürdü. Ümumiyyətlə, Kəmalə Əliyevanın da dərsində müşahidə etdiyim mühüm məqamlardan biri müəllimin mövzunu həyatla əlaqələndirə bilməsi idi. Atalar sözləri, məsəllərlə fikrini dərinləşdirib, necə deyərlər “hazır məhsul kimi” şagirdinə təqdim edən müəllim həm də vaxt bölgüsünü səmərəli şəkildə qururdu. Monitorda nümayiş etdirilən şəkillər də müəllimin yaratdığı “canlı portretin” tərkib hissəsi kimi onu tamamlayırdı. Müəllimin söylədiyi atalar sözləri, məsəllər şagirdlərin həmin mövzudakı atalar sözləri, məsəllərlə sonuclanırdı. Ümumən,  müəllimlə şagirdlərin əməkdaşlıq şəraitində işləmələri sinifdə ahəngdar mühit yaradırdı. Bu bir aksiomadır ki, müəllimin mükəmməl öyrətməsi üçün vacib olan məqamlardan biri öyrətmə mühitinin yaradılması və şagirdlərdə təlimə maraq oyatmaq bacarığıdır. Əslində bunlar bir-birilərini tamamlayan məqamlardır. Əgər bunlardan biri olmasa, digəri öz mahiyyətini itirəcək. Kəmalə Əliyeva bu pedaqoji prinsipləri gözləməklə, əslində dinamik inkişağa zəmin yaratmışdı. Bəzən müəllimlər dərsdə müəyyən nüanslara, xırdadır deyib, əhəmiyyət vermirlər. Mənim fikrimcə, dərs prosesində kiçik məqam deyilən anlayış yoxdur. Təlim-tərbiyə prosesində hər bir məqam əhəmiyyətlidir. Müəllimin bir sözü və ya bir baxışı şagird qəlbini yaralaya da, müəllimi onun gözündən sala da, yaxud müəllimi şagird qəlbinin baş tacına da çevirə bilər. Müəllimin seçdiyi takt yalnız onun özünün bir müəllim kimi, dəyərləndirilməsi deyil, eyni zamanda tədris etdiyi tarixi şəxsiyyətlərə də şagirdin qəlbində rəğbət ya formalaşdıra ya da formalaşdırmaya bilər. Məsələn, Kəmalə Əliyeva Koroğlunu elə təqdim edirdi ki, ona qarşı rəğbətin yaranmaması mümkün deyildi.

Kəmalə Əliyev dərsi maraqlı sonluqla bitirdi. Burada da şəxsən mənim üçün gözlənilməz məqamlar oldu. Koroğlunu müasir dövrdə kiminlə müqayisə etmək olar? deyə sualla sinfə müraciət etdi. Yerbəyerdən səslər ucaldı: Mübariz İbrahimov, Nofəl Quliyev  (Nofəl Quliyev Şirvan şəhər 9 nömrəli tam orta məktəbin məzunu olub. Məktəb hal-hazırda qəhrəman şəhidin adını daşıyır.) və digər qəhrəmanların adları səsləndi. Deməli, Azərbaycan xalqının Koroğlu kimi igid oğulları olub və bu gün də onların davamçıları var. Azərbaycanın igid oğulları işğal altında olan torpaqlarımızı son qarışına qədər düşmən tapdağından azad edəcəkdir. Elə müəllimin də məqsədi, fikrimcə, şagirdlərdə bu inamı formalaşdırmaq idi. O, bu məqsədə uğurla nail ola bildi desəm, yanılmaram. Onu da deməyi vacib hesab edirəm ki, Kəmalə Əliyeva dərsin əvvəlində “Koroğlu” filmindəki Keçəl Həmzə səhnəsi ilə yaratdığı  motivasiya ilə dərsi davam etdirməklə, sona qədər sinifdə eyni əhval ruhiyyəni qoruya bildi.

O, növbəti – riyaziyyat dərsini də orijinal motivasiya ilə başladı. Şagirdlər motivasiyanı özləri qurdular. Kəmalə Əliyevanın şagirdlərini “Azərbaycan dili” dərsində çox fəal görmüşdüm. Amma mənimlə dərsdə iştirak edən müəllimlərin də fikri bu oldu ki, riyaziyyatda onlar daha fəal idilər. Müəllim uşaqların sərbəst işləmələrinə xüsusi diqqətlə yanaşır, qruplarla işi məharətlə kollektiv fəaliyyətə çevirirdi. Nəticədə bütün sinif sanki bir işığın ətrafına dolanan pərvanə təsiri bağışlayırdı. Onların hər birinin baxışlarından bir arzu boylanırdı. Bu arzu onları gələcəyə aparacaqdı...

Böyükağa MİKAYILLI