2.28.2015

Peşəkarlıq, əzmkarlıq olarsa...

 Şagird o zaman müstəqil düşüncəyə, azad qərarlar qəbul etmək, nəticəyə gəlmək qabiliyyətlərinə mailk olur ki, bütün bunları həm də müəlliminin şəxsiyyətində görsün, ondan əxz etsin. Müəllim bu qabiliyyətləri şagirdinin hisslərində, düşüncələrində cücərtməklə, əslində gələcəyin şəxsiyyətini, vətəndaşını  formalaşdırmaq kimi mühüm bir vəzifəni yerinə yetirir. Bu vəzifənin öhdəsindən isə yalnız özü də vətəndaşlıq xüsusiyyətlərinə malik olan müəllim gələ bilir. Xəyalə Veyisovanın dərsində müşahidə etdiyim ilkin təəssüratlar bunlar idi. Məhz bu xüsusiyyətlər idi ki, Xəyalə Veyisovanın şagirdlərində elmə, təhsilə, bəşəriyyətə, vətənə məhəbbət yaratmışdı. Xəyalə Veyisovanın dərsi şagirdləri üçün dünyanı anlamağın, təbiəti dərk etməyin başlanğınc nöqtəsi idi desəm, məncə yanılmaram. O, sanki bu nöqtədə dayanıb ən mürəkkəb mətləblərin qapısını döyürdü. Şagirdlərinə izah etməyə çalışırdı ki, dünyanın mətləblərini anlamaq üçün elmin çərçivələrindən aşmaq lazımdır. Çərçivədəkiləri hamı bilə bilər. Amma dünyanı dərk etməyin yolu elmi incəliklərə qədər mənimsəməkdən keçir.

Onun 7-ci sinifdə “Dünya okeanının hissələri” mövzusunda dərsi maraqlı bir nöqtədən başladı. Bu o nöqtə idi ki, dünənki dərsdə qoyulmuşdu. Və şagirdlər əslində o nöqtədən sonra çox işləmiş, düşünmüş, tədqiqat aparmışdılar. Əks halda müəllimin tətbiq etdiyi “Auksion”da bu qədər fəallıq nümayiş etdirə bilməzdilər. “Auksion”da şagirdlər “Ən uca zirvə”, “Ən uzun çay”, “Ən böyük okean”, “Ən duzlu okean”, “Ən uzun boğaz”, “Ən böyük körfəz”... və digər “ən”ləri söyləməli, təkrara yol verən, yaxud cavab verə bilməyən şagird yarışmanı tərk etməli idi. Müəllim biliklərini nümayiş etdirmək üçün şagirdlərinə mükəmməl mühit yaratmışdı. Heç kəs yarışı məğlub tərk etmək istəmirdi. Amma bunun üçün bilik və onu tətbiq etmək bacarığı tələb olunurdu. Bu isə zamanla aşılanmışdı. Fikrimcə, müəllimin motivasiya və “Auksion”la şagirdlərində beyin məşqi aparandan sonra dərsi yüksək qavrama şəraitində təşkil edəcəyi şübhə doğurmurdu. Bu mərhələdən sonra sinif “Ağ”, “Qara”, “Qırmızı”, “Sarı” adlandırılmaqla dörd qrupa bölündü. Sinfi sanki  dəniz rəngləri ilə boyayan müəllim qruplara iş vərəqlərini paylayarkən şagirdlərinin ingilis dilindən biliklərini də sınağa çəkdi. Şagirdlər qrupların adını ingilis dilində ifadə etdilər.

İlk cavab “Qırmızı”lardan gəldi. Onlar “Xəzər” gölünün dəniz adlandırılmasının səbəbini araşdırdılar. Qrupun bütün üzvləri lövhə qarşısına çıxdılar. Maraqlı cavabları ilə diqqətə gəldilər. Bu cavablarla şagirdlər “Xəzər” haqqında yalnız müasir bilgilər deyil, tarixi-coğrafi, etnoqrafik bilgilərə, təbiətdə əsrlər boyunca gedən proseslər haqqında məlumatlara da sahib olduqlarını meydana qoydular. Əhəmiyyətli cəhət bu  idi ki, qrup üzvləri sualları təşkil etdikləri səhnəciklə təqdim etdilər. Özünü telereportyor kimi təqdim edən şagird qrup üzvlərinidən və sinfin digər şagirdlərindən müsahibə yolu ilə cavabları alırdı. Müsahib qismində çıxış edən şagird-sakin Xəzər dənizi haqqında bilgilərini nümayiş etdirməklə yanaşı, onun problemlərini də ifadə edirdi. Əslində müəllim şagirdləri cəmiyyətin problemləri, elmi məsələlər ətrafında cəm etməklə, yetirmələrini gələcəkdə qarşıya çıxacaq daha ciddi sualların həllinə hazırlayırdı. Şagirdlərin cavablarını ümumiləşdirməklə, onların ümumi məqsədə doğru düzgün istiqamət tutmalarına təkan verirdi. Yəni yalnız bilik deyil, eyni zamanda vətəndaşlıq mövqeyi də aşılayırdı.
“Qara”qrupuna təqdim edilən iş vərəqində “Daxili dənizləri mavi, kənar dənizləri yaşıl, adalararası dənizləri qırmızı rənglə rəngləmək” tapşırıldı. Bunlarla yanaşı, dəniz nədir?, daxili dəniz nədir? Kənar dəniz nədir? kimi suallar qoyuldu. Bu sualları iş vərəqi üzərində cavablandıran şagirdlərin coğrafiyadan hansı biliklərə sahib olduqlarını aydın gördüm. Ümumiyyətlə coğrafiya qlobal mahiyyətli fəndir. Bu fənn imkan verir ki, müəllim şagirdlərinin təfəkküründə geniş düşüncə diapozonu yarada bilsin. Əgər coğrafiya müəllimi dərs prosesini tarix, biologiya, riyaziyyat, fizika, təsviri incəsənətlə əlaqəndirməyi bacararsa, daha böyük uğur əldə edəcəyi şübhəsizdir. Etiraf edim ki, Xəyalə Veyisova bunu bacarmışdı. Şagirdlər yeri gəldikçə rəsm çəkir, suala şeirlə cavab verir, riyazi hesablamalar aparır, öz cavabları ilə dünyanın coğrafi mənzərəsini yaradırdılar. O, şagirdlərinin hər birini yaradıcı işləməyə stimullaşdıra bilmişdi. Dərs boyunca sullara daha ətraflı cavab verən şagirdlərin elə şagirdlərin özləri tərəfindən kiçik hədiyyələrlə rəğbətləndirmələri də dərsin maraqlı məqamlarından idi.     
“Ağ qrup” okeanlar haqqında danışdı. Digər qruplarda olduğu kimi, onlar da şagird yoldaşlarına suallar ünvanlamaqla, onları okeanlar haqqında problem ətrafında düşünməyə sövq etdilər. Bu məqamda qeyd etmək istərdim ki, müəllimin mövzunu bütün sinfə mənimsətmək üçün seçdiyi bu metod əslində özünü doğruldurdu. Birincisi ona görə ki, sinif qruplara bölünsə də, hər bir qrupa ayrı-ayrı tapşırıqlar ünvanlansa da, bütün sinif eyni problem üzərində işləyir, eyni nəticəyə gəlirdi. Bir qrupa ünvanlanmış sual ətrafında digər qruplar da düşünürdülər. İkincisi, sinif kollektiv əməkdaşlıq şəraitində işləməyə alışırdı.
Müəllim “Sarı” qrupa ünvanlıdığı “Okeanın çirklənmə səbəblərini və ona uyğun təkliflər yazın” sualı ilə şagirdlərin qarşısında daha bir qlobal problem qoymaqla, onları bu xüsusda düşünməyə dəvət etdi. Maraqlı cavablar, eləcə də rəsmlər meydana çıxdı. Bu qrupun təmsilçiləri də suala qlobal mahiyyətli cavablar verməyi bacardılar. Onların da cavablarından aydın olurdu ki, mövzu ilə bağlı əhatəli biliklərə malikdirlər. Dünyanın ekoloji tarazlığının qorunması istiqamətində irəli sürdükləri fikirlər, təkliflər orijinallığı ilə bərabər, həm də aktual mahiyyət daşıyırdı. Xəyalə müəllimin dərsdə nail olduğu ən mühüm cəhətlərdən biri də o idi ki, qrupun hər bir üzvünə liderlik imkanları yaradılırdı. Hamı sərbəst fikir söyləyir, problemə özünəməxsus yanaşma nümayiş etdirirdilər.

Daha sonra sinif “Tap görüm” oyunu ətrafında səfərbər olundu. Bu oyun coğrafiya dərsinin “ürəyi”-xəritə üzərində işlə müşaiyət olundu. Şagirdlər xəritə üzərində işləmək bacarııqları ilə də diqqəti cəlb etdilər. Şagirdlərin verilən  tapşırıqları dərhal yerinə yetirmələri, məntiqli, məzmunlu cavabları deməyə əsas verirdi ki, Xəyalə Veyisovanın dərsləri hər zaman öyrədiciliyi, əhatəliliyi, məzmun zənginliyi şəraitində keçir. Onun əyani vəsaitlərlə zəngin olan “Coğrafiya” kabineti yaratması, İKT-dən, mütərəqqi təlim metodlarından bacarıqla istifadə etməsi, respublika miqyaslı müxtəlif müsabiqələrdə qalib gəlməsi, nəhayət ölkə başçısı cənab İlham Əliyevin sərəncamı ilə “Tərəqqi” medalına layiq görülməsi də gənc ikən ustalaşan müəllimin gələcək uğurlarından soraq verir. Xəyalə müəllimin şagirdlərinin qazandığı uğurlar da bu gün təkcə onun deyil, Kürdəmir təhsilinin adına başucalığı gətirir. Onlardan bəzilərinə nəzər salaq: Türanə Babaşova 645 balla Bakı Dövlət Universitetinin “Gömrük işinin təşkili”, Səadət Hacıyeva 602 balla Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının Beynəlxalq münasibətlər, Səbinə Piriyeva 509 balla Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun Coğrafiya müəllimliyi, Tutu Hüseynzadə 543 balla Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinə, Ayşən Yusifova Bakı Dövlət Universitetinin Coğrafiya fakültəsinə qəbul olunmuşdur. Xəyalə Veyisovanın müşahidə etdiyim bir dərsində - “Dünya okeanının hissələri” mövzusunun mənimsədilməsinə nail oldu. O, bu dərsdə öz məqsədinə çatdı. Amma ən böyük məqsədlər isə şagirdlərinin nail olduğu uğurlardır. Bu isə zaman-zaman əldə olunur...
Məlum olduğu kimi, Coğrafiya fəninin tədrisində əsas tələblərdən biri də əyanilik və praktik işlərin yerinə yetirliməsidir. Dərsdən sonra Xəyalə müəllimlə apardığımız söhbətdə ilkin olaraq toxunduğumuz bu məqam oldu. O, qeyd etdi ki, coğrafiya dərslərində İKT-nin tətbiqi ilə yanaşı, açıq-çöl məşğələləri də təşkil etmək çox faydalıdır. Buna görə də mövzuların tədrisində coğrafi alətlərlə açıq çöl məşğələlərini şagirdlərlə birgə uğurla həyata keçirirlər. O, həmçinin vurğuladı ki,  dərslərində müvafiq saytlardan istifadə etməklə şagirdlərin online testlər həll etməsinə, videoçarxlar hazırlamasına nail olur ki, bu da onların düzgün nəticə çıxarmalarına yol açır.
O, coğrafiya fənninin tədrisində elektron xəritələrin də rolunu danılmaz hesab edir. Özü də mütəmadi olaraq bu xəritələrdən faydalanır. Eyni zamanda təklif edir ki, məktəblərdə coğrafiya meydançalarının yaradılması fənnin keyfiyyətli tədrisi baxımından əhəmiyyətlidir.

Xəyalə müəllimin pedaqoji fəaliyyətinin digər mühüm məqamlarından biri xarici ölkələrdə yaşayan həmkarları ilə təcrübə mübadiləsi aparmasıdır. Maraqlıdır, o, bunu necə edir? - 2012-ci ildə “Dərs dediyim  siniflərdə müasir təlim texnologiyaları və İKT-nin tətbiqi” mövzusunda iş təcrübəm Kürdəmir rayon Təhsil Şöbəsi tərəfindən rayonun ümumtəhsil məktəblərində əyani, respublikamızın digər rayon müəllimləri arasında isə online yayılmışdır. Mütəmadi olaraq Rusiya, Gürcüstan, Türkiyə, Almaniyada yaşayan Coğrafiya müəllimləri ilə dərslərimizi paylaşır, həmin dərslərdəki yenilikləri öz milli təhsil proqramımıza uyğun olanları dərs prosesinə tətbiq edirəm. Biz bu prosesləri sosial şəbəkələrdə yaratdığımız qruplarda həyata keçirir, busuu.com, livemocha saytlarındakı qruplarda isə dil ilə bağlı çətinliklərimizi aradan qaldırırıq. Təcrübə mübadiləsi məqsədilə Böyük Britaniyanın  online təşkil edilmiş “Qlobal ekoloji problemlər” mövzusunda layihəm uğurlu hesab edilərək, Azərbaycan, ingilis və rus dillərində həmin saytda yerləşdirilmişdir, söyləyir Xəyalə Veyisova.
Göründüyü kimi, bir müəllimin uğurlarının əsasında dayanan ən mühüm amil bir tərəfdən peşəkarlıq xüsusiyyətləridirsə, digər tərəfdən peşəsinə məhəbbəti və öz biliklərini şagirdlərinə aşılamaq əzmkarlığıdır. Xəyalə Veyisova bütün bu cəhətləri öz şəxsində birləşdirən müəllimdir...


Qısa arayış.

Xəyalə Veyisova 1999-cu ildə Kürdəmir rayonu Dəyirmanlı kənd orta məktəbi müvəffəqiyyətlə  bitirərək N.Tusu adına Azərbaycan Dövlət  Pedaqoji Universitetinin coğrafiya fakültəsinə qəbul olunmuş və həmin ali təhsil müəssisəsini 2003–cü ildə bitirmişdir. İlk pedaqoji fəaliyyətinə ixtisaslı coğrafiya müəllimi kimi Cəyli kənd orta məktəbində başlamış, Dəyrimanlı kənd tam orta məktəbində davam etdirmişdir. Hazırda Kürdəmir şəhər 3 nömrəli tam orta məktəbdə çalışır.
O, müxtəlif təlimlərdə, elmi-təcrübi konfranslarda iştirak edərək sertifikatlara, təlimçi statusuna, diplomlara layiq görülüb.
Azərbaycan Respublikasının prezidenti Cənab İlham Əliyevin sərəncamı ilə 30 sentyabr 2014-cü il tarixində “Tərəqqi “ medalı ilə təltif edilib. Ölkə başçısının 17  dekabr 2014-cü il tarixli   sərəncamı ilə isə “Ən yaxşı müəllim” müsabiqəsinin qalibi olub.

Böyükağa MİKAYILLI


No comments:

Post a Comment