Novruzu “Turac”la qarşıladılar

Bakının Nəsimi rayonundakı 164 nömrəli tam orta məktəbin ibtidai sinif müəllimi Turan Hüseynova rəhbəri olduğu ikinci sinif şagirdləri ilə Novruz bayramını özünəməxsus şəkildə qeyd etdilər. Onlar tanınmış yazıçı, şair, pedaqoq Solmaz Amanovanın “Turac”  əsərini səhnələşdirməklə tamaşaçıları heyran etməyi bacardılar. Öncə bu əsər haqqında... Əfsanəyə görə keçmiş zamanlarda Turac adlı qız zalım bir xanımın evində qulluqçu işləyirmiş. Xanım onu çox incidirmiş. Turaca qarın dolusu çörək, geyiməyə paltar vermirmiş. Günlərin bir günü xanım onu çağırıb deyir: 

-A qız, bu saat su isidib başımı, ayaqlarımı yuyursan. 
Turac gedib su isidir. Nə qədər axtarır, darağı tapmır, bilmir darağı hara qoyub. Xanımın səsi gəlir: 
-Səni parça-parça olasan, bəs necə oldun?! 
Turac deyir: 
-Xanım, bu saat gəlirəm. Turac nə qədər axtarır, yenə də darağı tapmır. Xanımın ayağının səsi gələndə Turac ağlayıb deyir: 
-Nə olaydı, bir quş olaydım, xanımın zülmündən qurtaraydım. 

Turac bir quş olur, xanım əli ağaclı qapıdan içəri girəndə uçub bacadan çıxır. Birdən yadına düşür ki, daraq taxçadakı boxçadadır. Təzədən uçub pəncərənin qabağına qonub, deyir: 
-Xanım, taxçada, boxçada. 
İndi də Turac həmişə bu sözləri oxuyur: 
-Xanım, taxçada, boxçada. 

Solmaz Amanova öz peşəkar ideyalarına sadiq qalaraq bu əfsanəyə də yaradıcı aspektdən yanaşmış, şagirdlərin mənəvi dünyasının, onların fikir və düşüncələrinin, arzu və istəklərinin inkişafına, formalaşmasına yönəlmiş bir əsər ərsəyə gətirə bilmişdir. Solmaz Amanovanın bu əsərində uşaq dünyasının hiss və həyacanı ilə yanaşı, milli-mənəvi dəyərlərimizin, adət-ənənələrimizin, maddi nemətlərimizin zənginlyi ilə də qarşılaşmaq mümkündür.

Tanınmış yazıçı “Turac”la yanaşı, uzun illik yazıçılıq fəaliyyətinin nəticəsi olaraq  “Anatomiçeskiy teatr”, “Monastırskaya apteka”, “İnsan iz qoyur”, “İrs”, “Xurcun”, “Nasledie”, “Klad Qyandje”, “Anatomiya v jivopisi i poezii”, “İlmənin macəraları”, “Gəncə xəzinəsi” ilə  oxucularının görüşünə gəlib. Bu əsərlərin hər biri milli-mənəvi dəyərlərimizin, mənəvi tariximizin, adət-ənənələrimizin, eləcə də ümumbəşəri dəyərlərin öyrədilməsi, həm də şagirdlərin anlayacağı dildə onlara izah olunması baxımından əhəmiyyəti ilə diqqəti cəlb edib. Bu gün Bakının 30, 164, 45, 177, 23, 91, 239, 288, 189, 190, 18, 5, 51, 162, 200 nömrəli tam orta məktəbləri, Elitar Gimnaziya, Klassik Gimnaziya, eləcə də, Salyan, Şirvan, Astara, Hacıqabul rayonlarının orta məktəbləri, Gəncənin bəzi uşaq bağçaları Solmaz Amanovanın hazırladığı vəsaitlərdən istifadə edirlər. 160 nömrəli Klassik Gimnaziyada isə bu vəsaitlərin tətbiqinə daha geniş şərait yaradılıb. Solmaz Amanova həmin təhsil ocağında özünün hazırladığı vəsaitləri tətbiq etməklə dərs aparır.

Yazının əvvəlində qeyd etdiyim kimi, 164 nömrəli tam orta məktəbin ibtidai sinif müəllimi Turan Hüseynovanın hazırladığı “Turac” kompozisiyası Novruz bayramı ilə səsləşməklə bərabər, Solmaz Amanovanın bu əsərinin bütün məqamlarını əhatə etmişdi.

Tamaşa şagirdlərin ifasında Azərbaycanın milli rəqsi olan “Şələqoy”la başladı. Geniş monitorda tamaşanın Solmaz Amanova tərəfindən hazırlanmış elektron versiyası da davam edirdi. Şagirdlər tamaşanın elektron versiyasını olduğu kimi səhnədə də canlandırırdılar. Turac evində işlədiyi xanım tərəfindən xeyli danlandıqdan sonra bazara alış-verişə göndərilir. Əlinə bazar çantası alan balaca qızcığaz səs-küy, müxtəlif rayonlardan gəlmiş cürbəcür adamların əhatəsinə düşür. Hərə bir tərəfdən onu səsləyib mal almağa çağırır. Turac bir-bir satıcılara yaxınlaşır. Burada yazıçının məqsədi həm də Azərbaycan torpağının yetişdirdiyi min cür nemətlə uşaqları tanış etməkdir. Turac Salyanlıdan balıq, Göyçaylıdan nar, Şəkilidən halva, Lənkəranlıdan çay, Ordubadlıdan çərəz alır. Alış-veriş davam etdikcə, Azərbaycanın bölgələrini xarakterizə edən mahnılar səslənir, adət-ənənələr-xoruz döyüşü, Keçəllə Kosa, Bahar qızı canlandırılır, Azərbaycanın qədim tarixə malik olan, işğal altında qalan torpaqları ekranda nümayiş olunur, bu torpaqları xatırladan musiqilər səsləndirilirdi. Uşaqların tək-tək və birgə ifaları tamaşaçıların alqışları ilə qarşılanırdı. 

Turan Hüseynova şagirdlərini bu kompozisiyanı təqdim etməyə mexaniki olaraq hazırlamamışdı. Onların hər birini bu əsərin bir parçasına çevrirməyi bacarmışdı. Hər rol, hər bir ifa seçilmiş şagirdin sanki boyuna biçilmişdi. Əslində hər bir rola müvafiq ifaçı tapmaq heç də asan deyil. Nəzərə alsaq ki, müəllim bu seçimi yalnız özünün dərs dediyi sinfdə aparmalıdır. İfaçıların geyimləri də bu baxımdan xarakterik idi. İfalar, geyimlər, musuqi və rəqslər səhnədə əsl Azərbaycan mənəviyyatını ifadə edir, bazarda cərəyan edən hadisələrin təqdimatı isə Azərbaycanın adət-ənənələrinin, torpaqlarının bol nemətlərinin xarakterizəsi baxımından əhəmiyyət daşıyırdı. Tam əminliklə demək olar ki, Solmaz Amanovanın bu əsəri Azərbaycan haqqında təkcə Azərbaycanlı məktəblisində deyil, əcnəbi tamaşaçıda da geniş maraq oyatmaq, maarifləndirmək təsirinə malikdir.

Tamaşanın sonunda səhnəyə çıxan Zorro tamaşaçıların təəccübünə səbəb oldu. Əslində bu, “Turac” əsərinin qəhrəmanları sırasına daxil deyildi. Turan Hüseynova Azərbaycan mədəniyyətinə daxil olmayan, lakin dünyada, eləcə də Azərbaycanda milyonların sevgisini qazanmış bu obrazı səhnəyə çıxarmaqla dünyada hər kəsin bir-biri ilə qardaş, dost, mehriban olmasının gərəkli olduğu çaşırışını verdi.

Tamaşa Solmaz Amanovanın “Turac” mahnısının sədaları altında sona çatdı.

Kürüm ay Kürüm

Göz yaşım axır.

Anamçün mənim

Ürəyim axır.

Müəllifin öz səsində ifa olunan bu mahnı kövrək, həzin duyğular yaratdı. Azərbaycan təbiətinin gözəlliyini gözlər önündə canlandırdı.

Tamaşanın sonunda çıxış edən Solmaz Amanova uşaqların uğurlu çıxışından, səliqəli geyimlərindən, ifalarından, müəllimin mükəmməl ssenarisindən heyran olduğunu dilə gətirdi.   Söylədi ki, hər bir uşaq bir dünyadır. Biz yazıçılar uşaqlarımız üçün elə əsərlər yazmalıyıq ki, uşaqlarımızın dünyasını zənginləşdirək, onları milli-mənəvi dəyərlərimizə məhəbbət ruhunda tərbiyə edə bilək. Turan Hüseynova da öz növbəsində uşaqların mənəvi dünyasının zənginləşməsinə xidmət edən dəyərli əsərlərinə görə Solmaz Amanovaya minnətdarlığını bildirdi.

Həmin gün Rəşid Behbudov adına Mahnı Tetrında da Bakıdakı 60 nömrəli tam orta məktəbin ikinci sinif şagirdləri də  “Turac” əsərini nümayiş etdirdilər.